“Ez al zoaz elizara?”, galdetu dit soineko koloretsuz dotore jantzita datorren emakumeak. Nire praka nasaiak eta mahuka motzeko kamiseta ikusita ez dit zeremonia itxura handirik hartu, nonbait.
Ez da galdera hori egin didan lehenengoa. Ghanara heldu nintzenetik, esango nuke, astero entzun dudala.
Elizako dantzak
Gero eta sekularizatuago dagoen gure gizarte mendebaldarrean arraroa litzateke horrelakoak entzutea. Beno, agian arraroena ezezagunari hitz egitea litzateke. Hemengoak, ordea, ezin du ulertu erlijio gabeko gizarterik, eta ondorioz pertsonarik.
Kristauak dira gehienak Ghanan. Islama ere hedatua dago eta meskitak nonahi ikusten dira, baina gutxiago dira musulmanak.
Elizara bidean, emakumezkoek soinekoa dute jantzita eta buruan oihal berdinez eginiko zapia. Gizonezko batzuk prezisioz lixatutako praka eta alkandorak daramatzate soinean. Beste batzuk, helduenek, sorbalda bat eta bular zati bat agerian uzten dien jantzi tradizionala. Estanpatua da gehienetan, nahiz eta batzuetan beltza ere baden.
Pasioz betetako ospakizuna da meza. Aurpegian espresio sentitua jarrita kantatzen dute denek, begiak itxita eta ezpainak eta eskuak gogor estutuz. Tarteka dantza eta txaloentzat unea ere iristen da.
Kantu eta otoitzen artean, sermolari nagusi batek jarduten du. Luze. Bera da artzaina, eta berari dagokio ardiei asterako bidea erakustea. Alferkeria alde batera utzi beharraz aritu da gaur, probetxuzko gizona izateak duen garrantziaz. Probetxuzko emakumerik ez du aipatu.
Taxiaren atzealdea
Erlijioaren presentzia, ordea, ez da elizara mugatzen. Alde guztietan dago Jainkoa. Tro-tro eta taxi gehienek dute haren izena letra koloretsuz jarrita. Batzuk Jesus deitzen diote, beste batzuk Allah, beste batzuk soilik Jainko. “Jainkoak maite nau”, ”Berak salbatuko gaitu”, “Deabrua gezurtia da” eta “Allah gurekin dago” bezalakoek auto kristal ugari apaintzen dituzte. Gidariak sarritan darama errosario bat eskumuturrean, eta bolante gainean gurutzeren bat izatea gauza normala da.
Motozerra saltokia
Kale kantoi orotan ere nabarmena da sinestedunen presentzia. “Kristogan sinesten dugu motozerra saltokia”, “Jaungoikoaren izenean ile-apaindegia”, “Santu guztien supermerkatua” edo “Shei Allah saltokia”. Bedeinkazio gabeko negoziorik ez dago.
Telefonoa hondatu eta berria erostera joan naiz orain gutxi merkatura. Postu batean baino gehiagoan egin dut galdera, batetik bestera prezio alde handiak egoten baitira. Ez soilik telefonotan, produktu denetan. Postu batean 70 zentimo balio duenak, albokoan 20 balio izatea ez da harritzekoa. Gure merkataritza eskemak ez du aplikaziorik hemen. Dendari bakoitzak iruditzen zaiona eskatzen du, eta askotan nahiago dute prezioa jaitsi baino saldu gabe geratu.
Batarekin eta bestearekin hitz egin ondoren, aurkitu dut nahi dudan telefonoa, adostu dugu prezioa eta erosi dut. Hizketarako gogoz segitzen du, ordea, saltzaileak. Zein elizatara joaten naizen galdetu dit. Erreakzioa ikusteagatik bakarrik, ez naizela elizara joaten esan diot. Sinetsi ezinda geratu zait. “Nola da posible pertsona hala bizitzea?”.
Ez dakit erlijioak hemengo herritarrei zer on eta zer txar ekarri dien. Ez dut horren inguruan iritzia emateko adina ezagutzarik. Zalantzarik gabe esan daitekeena da, indarrez bizi dutela euren sinesmena, eta indarra ematen diela, edo behintzat hala sentitzen dutela.
Enpresari arrakastatsu batek orain gutxi esan dit berak badakiela bere ondasuna nori zor dion. Lortu duen dena Jainkoak eman omen dio. Gauzak batere ongi ez doazkion beste batek atzo bertan esan zidan, estu dabilenean, jatekoa ere eskas duenean, Jainkoak ematen diola babesa.
Kristautasunaren adar desberdinak eta islama, itxura batera behintzat, oso era armoniatsuan bizi dira herrialde honetan. Meskitak ugari aurki daitezke nonahi, eta errezoetarako deia denek entzuteko moduan egiten dute bozgorailuetatik. Baita eguna argitu aurretik ere.
Larabangako meskita
Itsasertzetik aldendu eta iparraldera jo ahala, musulmanen presentzia gero eta nabarmenagoa da. Kristautasuna kostatik iritsi baitzen, portugaldarrek ekarrita. Islama, aldiz, Saharako basamortua zeharkatuta iritsi zen paraje honetara, goitik.
Afrika mendebaldeko meskitarik zaharrena ere, Larabangakoa, bertan dago. XV. mendean egindakoa da hain itxura berezia duen tenplua. Dena marroi kolorekoa den herrixkan horrelako zuritasun kontzentrazioa ikustea begietara erakargarri egiten da.
Kristautasuna eta islama hain ageriko diren herrialde honetan, ordea, beste galderarik ere sortzen da. Zer gertatu da Afrikako erlijio tradizionalekin? Non egiten dituzte euren erritoak? Erabat desagertu dira sineskera horiek?
Datu ofizialen arabera herritarren ia laurdenak jatorriz afrikarrak diren sineskera animistak jarraitzen ditu. Erlijio hauen ezaugarri nagusietakoa da izaera eta jainkotasuna aitortzea elementu natural ugariri, tartean ibai, mendi edota harriei. Bizidun ez diren elementu hauek guztiak pertsonifikatu egiten dituzte eta haiek gurtzeko hainbat sakrifizio egiten dute. Arbasoekin ere harreman estua dute oso. Haien memoria gordetzen dute, eta ezer txarrik gertatuz gero, arbasoen zigorra izan dela interpretatzen dute.
Sineskera hauek, ordea, ezkutatuta sumatu ditut. Ez daude bistan, kristautasuna eta islama dauden bezala. Kasu batzuetan, antza, nahastu egin dira nagusitutako erlijioekin, eta asko dira errito animista batzuk praktikatzen dituzten kristau edo musulmanak. Ikusgarritasuna galdua dute, ordea. Elizarako edo meskitarako bidea agerian eta harro egiten den bezala, Jesusen irudia eta Allaren izena bazter guztietan ageri den bezala, erlijio animista hauen arrastoa aurkitzea ez da hain erraza. Haiei buruz hitz egitea, berriz, deserosoa da.
Zipriztin 